Lăng Bà Vú nằm ở thị trấn Ninh Hòa, thị xã Ninh Hòa.
Truyền thuyết của nhân dân trong vùng kể lại rằng, trên đường chạy trốn khỏi quân Tây Sơn, Nguyễn Ánh cùng một số tùy tùng đã tìm đến trú ẩn tại nhà Bà Vú ở Ninh Hòa, được hầu đãi cơm nước và lo nơi trú ẩn an toàn.
Nhiều năm sau, khi đã chiến thắng được triều Tây Sơn và lên làm vua,
nhớ lại công ơn của người đã cứu giúp năm nào, nhà vua bèn sai người về
báo đáp thì người xưa đã không còn nữa. Ðể ghi nhớ công ơn của bà, nhà
vua xuống chiếu phong tặng cho bà là Nhũ mẫu, đồng thời truyền thợ giỏi
đang xây dựng cung điện ở Huế và thợ khéo ở Khánh Hòa đến thôn Mỹ Hiệp để xây lăng cho bà. Lăng được
xây dựng trong 2 năm, đến 1804 hoàn thành. Vì Bà không có con cái gia
đình tế tự nên vua đã cấp một khu đất rộng cho dân trong vùng cày cấy,
không phải nộp thuế để lo nhang khói. Tương truyền ngày giỗ của Bà vào
ngày 16 tháng chạp hàng năm.

Lăng Bà Vú (Ninh Hòa, Khánh Hòa).
Lăng
Bà Vú là một công trình kiến trúc chứa đựng nhiều giá trị về lịch sử,
văn hóa tiêu biểu và đặc sắc, trong đó yếu tố mỹ thuật chiếm vai trò chủ
đạo. Một số yếu tố nghệ thuật cung đình và dân gian đầu thế kỷ 19 đã
được thể hiện ở đây khá rõ nét. Di tích được xây dựng trên gò đất cao
phía cánh đồng, có không gian rộng, uy nghiêm. Tổng thể Lăng được xây
dựng theo hình chữ quốc, mặt xoay hướng Đông Nam có hồ sen rộng hình chữ
nhật bằng vôi cát. Lăng có 3 lớp thành xây bằng vôi, cát, gạch. Thành
ngoài dài 20 mét, rộng 14 mét, cao 1,5 mét tạo thành khuôn viên bao bọc,
có cửa nhỏ ra vào, 2 bên có hai con sư tử đắp bằng vôi, cát tô màu hồng
rất đẹp. Tiếp theo có án phong, có thành nội bao bọc khu mộ dài 12m,
rộng 0,9m, cao 1,2m hình vòm cung. Hai bên cửa có 2 con kỳ lân thể hiện
khá tinh xảo. Ngôi mộ nằm chính giữa có bia đá khắc chữ Hán ghi lại sự
tích công đức của Bà Vú.
Điều
đáng lưu ý ở công trình là những hình trang trí đắp nổi trên những bức
tường của lăng có từng chủ đề riêng biệt theo các tích xưa như: Nhị thập tứ hiếu, Trúc Lâm thất hiền, Ngư Tiều Canh Mục, Bát tiên, Chiêu Quân Cống Hồ... cùng với một số biểu tượng của người quân tử theo quan niệm của đạo Nho
như: tùng, cúc, trúc, mai. Hoặc là những biểu tượng quen thuộc của đạo
Lão như: thư, kiếm, phong, vân, tùng, đình, nai, hạc... Chất liệu chính
để tạo nên những tác phẩm nghệ thuật bích họa này chỉ là vôi, cát cùng
với màu sắc trộn với nhau và được đưa lên tường, song ở mỗi bức tranh
các nghệ nhân xưa đã thể hiện một cách trau chuốt đến từng chi tiết cũng
như toàn bộ bố cục của mỗi khung hình. Lăng Bà Vú được xem như một di
tích kiến trúc nghệ thuật của Việt Nam.
Năm
1999, lăng Bà Vú được Bộ Văn hóa Thông tin xếp hạng “Di tích kiến trúc
nghệ thuật cấp quốc gia”. Đến năm 2004, Lăng Bà Vú được công nhận là di
tích lịch sử của tỉnh Khánh Hòa và cho phép huyện Ninh Hòa trùng tu lại
di tích này. Ngày nay, con đường vào Lăng đã được bê tông hóa như tấm
thảm trải dài để đón khách du lịch vào thăm.